Het blijft duwen en trekken met Griekenland

Jurgen Broeders, Montesquieu Instituut Den Haag

Een akkoord over uitbetaling van het laatste en zo essentiële deel aan Grieks noodkrediet is binnen handbereik, zo klinkt het al een tijd vanuit Griekse regeringskringen. De geldschieters (eurolanden en IMF) laten ondertussen een heel ander geluid horen. Eurogroep-voorzitter Dijsselbloem vatte het eerder deze maand als volgt samen: ‘Wij duwen en wij trekken’.

Sinds op 20 februari in de eurogroep werd overeengekomen het lopende hulpprogramma voor Griekenland te verlengen tot eind juni, wordt er over de voorwaarden onderhandeld om tot uitbetaling van 7,2 miljard euro uit dat pakket te komen. Martin Visser schreef vorige maand al in nieuwsbrief De Hofvijver: 'een definitief akkoord over de bijbehorende bezuinigingen en hervormingen blijft nog altijd uit.' Die constatering is een maand later nog altijd van toepassing. Wat is er afgelopen maand gebeurd?

Varoufexit

In de eerste plaats heeft een verschuiving in het Griekse onderhandelingsteam voor een betere sfeer in de onderhandelingen gezorgd. Eind april al verving de Griekse premier Tsipras ‘rock star minister’ Varoufakis van Financiën als leider van het onderhandelingsteam. Varoufakis zou slecht voorbereid in de eurogroep zijn verschenen, en tijdens bijeenkomsten vooral college geven. Die verschuiving viel in goede aarde bij de onderhandelingspartners. In een verklaring na de eurogroep op 11 mei stond: ‘We note that the reorganisation and streamlining of working procedures has made an acceleration possible, and has contributed to a more substantial discussion.’

Inmiddels ontkent Varoufakis op zijn weblog dat hij bij de eurogroep van 24 april in Riga is uitgemaakt voor 'amateur' en 'tijdverspiller', maar zijn geloofwaardigheid is inmiddels verder ondermijnd door een nieuwe affaire. De New York Times schreef dat hij de vergadering in Riga zou hebben opgenomen; volgens Varoufakis alleen voor eigen gebruik. Ook in Griekenland wordt gezegd dat Varoufakis de kansen op een goed onderhandelingsresultaat door deze ‘Riga-gate’ ernstig in gevaar brengt, en het Duitse Handelsblatt introduceerde al de term ‘Varoufexit’.

Akkoord snel nodig

Toch gaan de onderhandelingen echt ergens over, want de bodem van de Griekse schatkist is nu echt in zicht. Half mei moest al het kleingeld bij elkaar worden geschraapt om het IMF een lening terug te betalen, en op 5 juni moet Griekenland weer 300 miljoen euro schuld aflossen aan het IMF. Wanneer Griekenland dan niet kan beschikken over het laatste deel van de noodlening, kan Griekenland het wel schudden. Het land gaat dan failliet. En die 300 miljoen is maar een fractie van de afbetalingen die later deze zomer wachten.

Er moet dus haast gemaakt worden als de geldschieters en Griekenland nog op tijd tot een akkoord willen komen. De Duitse minister van Financiën Schäuble hield de Grieken afgelopen maand voor dat een faillissement op de loer ligt: ‘Ervaringen elders op de wereld hebben aangetoond dat een land plotseling kan afglijden naar een situatie waarin het niet meer aan zijn betalingsverplichtingen kan voldoen.’ Zo’n uitspraak toont aan dat Europa zich momenteel beter voorbereid op een Grieks faillissement dan In 2012, toen Schäuble een Grieks bankroet nog uitsloot.

Verkiezingsbeloften

Het is de vraag welke verkiezingsbeloften van de Griekse regeringspartij Syriza in een akkoord met de geldschieters terecht komen. The Economist concludeerde afgelopen maand: 'In almost every way, Syriza has brought the opposite of what it promised.' Tsipras heeft de bureaucraten van de Europese Commissie, ECB en het IMF (voorheen de trojka) nog steeds hard nodig, en de Europese Commissie stelde de Griekse groeiverwachting voor 2015 bij van 2,5 procent naar 0,5 procent.

Vooralsnog houdt premier Tsipras vol dat een verlaging van pensioenen en lonen onbespreekbaar is. Hij staat daarbij onder druk van de linker vleugel van zijn eigen partij. In het centraal comité van Syriza werd een voorstel om banken te nationaliseren, te stoppen met de afdrachten aan het IMF en om een referendum te houden over een akkoord met de geldschieters met 95 stemmen tegen en 75 voor verworpen. Schäuble heeft afgelopen maand trouwens laten weten dat hij tegen zo’n referendum geen bezwaar zou hebben. Ook dat was een aantal jaren terug wel anders, toen de Griekse premier Papandreou ook een referendum wilde houden over een akkoord met de EU-partners.

Derde pakket

Dat er een akkoord komt is dus allesbehalve zeker. Wanneer er wel voor 5 juni een akkoord tussen Griekenland en de geldschieters wordt bereikt, is dat zeker nog niet het einde van de strubbelingen. De huidige onderhandelingen gaan over de afronding van het lopende hulppakket, maar daarmee is Griekenland nog niet gered. Een aanvullend pakket, met nieuwe voorwaarden, is daarvoor nodig. Eurogroep-voorzitter Dijsselbloem heeft gezegd dat er niet gesproken wordt over een nieuw programma voordat het huidige is afgerond. Het blijft dus nog even duwen en trekken.