Ambtenaren en het Regeerakkoord: werk genoeg!

Wat betekent het Regeerakkoord voor de ambtelijke organisatie? In ieder geval veel werk. Het Regeerakkoord bevat een zeer gedetailleerde opsomming van talloze beleidsmaatregelen. De vraag naar ‘de wetten die in de weg staan, en praktische bezwaren’ is nog niet of nauwelijks aan de orde geweest, dus ook niet of het allemaal echt doordacht en uitvoerbaar is. Maar dat zien we later wel, voorlopig is het een mooie lijst van voornemens.

De ambtenaren krijgen het druk, zeker nu ze maar liefst 24, grotendeels onervaren bewindslieden moeten bedienen. Vooral de ambtenaren op het gebied van belastingen, klimaat en energie, veiligheid, onderwijs en defensie kunnen hun borst nat maken. Gouden tijden dus voor een deel van de Haagse ambtelijke beleidsmakers. En voor een paar diensten die zowaar meer ruimte krijgen: de Belastingdienst, de ambassades, de NVWA, Defensie, de Dienst Terugkeer en Vertrek en de Inspectie SZW. Somberheid natuurlijk bij de ambtenaren die werken bij onderdelen die deze keer niet in de prijzen zijn gevallen, die zijn er ook. Zij moeten maar lijdzaam wachten op betere tijden of hopen dat ze bij de topprioriteiten aan de slag kunnen.

Toch een ministerie erbij

Laten we eens wat nader kijken naar de betekenis van de voornemens voor de ambtelijke dienst. De SG’s hebben op 28 maart 2017 een indringende brief gestuurd naar de informateur. Wat is er van hun advies terechtgekomen? De SG’s hebben er in hun brief voor gepleit om af te zien van nieuwe ingrijpende bezuinigingen en ingrijpende reorganisaties. Dat is deels overgenomen: geen inkrimpingen maar wel een nieuw ministerie, Landbouw. Dat was (helaas)een paar jaar geleden tegen hoge kosten samengevoegd met EZ, en zal nu voor wederom veel geld weer worden afgesplitst. Dat was niet nodig geweest, want met de door de SG’s bepleite veel grotere flexibiliteit en samenwerking bij het inzetten van mensen had een minister voor Landbouw bij EZ goed kunnen worden bediend. Maar een traditioneel ministerie wordt kennelijk nog belangrijk gevonden voor de gewenste politieke (en sectorale) profilering.

De SG’s hebben met dit Regeerakkoord ook de ruimte om nader vorm te geven aan hun interessante voorstellen om te komen tot een themagewijze aanpak, onder leiding van een eerstverantwoordelijke SG, en tot innovatie in een zogenaamd Strategielab. Het is in het regeerakkoord niet expliciet omarmd, maar ook niet weersproken en het past goed bij veel van de onderwerpen die aan de orde komen.

De SG’s worden voorts op hun wenken bediend in hun pleidooi voor een ambitieuze digitale agenda. Het Regeerakkoord bevat op dat punt rijp en groen, maar geeft zeker de nodige kansen. Het zou in dit verband nuttig zijn als één SG wordt aangewezen die dit thema rijksbreed onder zijn hoede heeft.

Een nieuwe CAO

De SG’s hebben er verder voor gepleit om te komen tot meer flexibiliteit in het personeelsbeleid. Ook daar gloort hoop: aangekondigd wordt dat er een nieuwe, moderne cao (en een echte: de opheffing van de ambtenarenstatus gaat gewoon door) moet komen met ruimte voor maatwerk, keuzevrijheid voor primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden, meer aandacht voor duurzame inzetbaarheid van werknemers. Tevens wordt er ruimte geboden voor het in dienst nemen van specialisten met expertise op gebied van ICT, financiën en inkoop. Die moeten dan natuurlijk meer kunnen gaan verdienen dan de Balkenendenorm. Dat staat er niet, maar doe je dat niet, dan is het een loze letter.

Teveel details?

Dus niks te klagen voor de ambtenaren? Nee, wel degelijk, en niet op zo’n klein punt ook. De SG’s hebben ook gepleit voor een globaal Regeerakkoord, waarin vooral doelen zouden zijn vastgelegd. Welnu: niets daarvan, het lijkt wel alsof die oproep een aansporing was om het omgekeerde te doen, ik heb zelden zo’n gedetailleerde Regeerakkoord gezien. Ook van het aanbod van de SG’s om tijdens de formatie een scan te doen op de uitvoerbaarheid van de voornemens is niets te zien. Dat is nogal ernstig. De geschiedenis leert dat problemen en overheidsblunders vaak voortkomen uit het niet goed onder ogen zien van de uitvoerbaarheid van beleid. Dat dreigt nu ook, met alle ellende van dien.

Maar los daarvan: er zijn voor de ambtelijke dienst wel eens vervelender Regeerakkoorden geweest dan dit. De ambtenaren kunnen uit hun formatiewinterslaap komen, werk genoeg!