Is GroenLinks er klaar voor?

Is GroenLinks klaar om te regeren? In mei 1999 werd die vraag met een ondubbelzinnig 'ja' beantwoord. GroenLinks had een jaar eerder in de Tweede Kamer elf zetels veroverd en het partijbestuur had vastgesteld dat de partij op regeringsdeelname moest worden voorbereid. Aan het eind van 1998 meende partijleider Paul Rosenmöller dat GroenLinks er inderdaad klaar voor was, en toen D66 een paar maanden later na het sneuvelen van het correctief referendum uit Paars Twee stapte, leek de tijd gekomen. Journalisten maakten al lijstjes met kandidaat-ministers, met daarop namen van capabele Kamerleden als Kees Vendrik, Femke Halsema, Marijke Vos en Rosenmöller zelf, die werd gezien als toekomstig vicepremier.

Achttien jaar later is het er nog steeds niet van gekomen, en de meeste waarnemers denken dat het er ook nu niet van komt. VVD en CDA zouden liever met de ChristenUnie regeren en Jesse Klaver zou er beter aan doen voor de oppositie te kiezen, zodat hij de positie van zijn partij als grootste op links kan uitbouwen en niet het risico loopt van het Samsom-scenario.

Verschillende scenario's

Toch zou het mij niet verrassen als er voor de zomervakantie ministers van GroenLinks op het bordes staan. Bij de formatie van 2010 brak Mark Rutte de onderhandelingen met GroenLinks af omdat zijn partij 'paars-plus' absoluut niet zag zitten, maar nu is de situatie anders. Ditmaal is samenwerking met de PVV uitgesloten, heeft de VVD al een regering met de PvdA overleefd en staat de VVD in een kabinet met GroenLinks niet alleen tegenover een links blok. GroenLinks heeft bovendien sinds 2010 met zijn 'constructieve oppositie' krediet opgebouwd.

Ook van GroenLinks-zijde hoeven de bezwaren niet te overwegen. Natuurlijk, het Samsom-scenario schrikt af, maar daar staat tegenover dat de partij slechte ervaringen heeft met het 'Halsema-scenario' uit 2006 – toen de partijtop de kans op regeringsdeelname liet lopen. Sindsdien bestaat binnen GroenLinks een sterk verlangen om eindelijk ook eens regeringsverantwoordelijkheid te nemen. Daarbij moeten de risico's van het Samsom-scenario niet worden overdreven. Anders dan de PvdA in 2012 was GroenLinks in de verkiezingscampagne niet in een tweestrijd met de VVD verwikkeld. Klaver heeft steeds 'het eerlijke verhaal' verteld dat hij een kabinet met de VVD niet kon uitsluiten. En anders dan Samsom in 2012 is Klaver niet na de verkiezingen van de ene op de andere dag van Saulus veranderd in Paulus; hij heeft zich niet in een woeste mannenvriendschap met Rutte gestort en wisselt niet lachend kaartjes met beleidsthema's uit met de VVD. Het onderhandelen gaat ditmaal ongetwijfeld met moeilijke gezichten gepaard, zodat de achterban kan worden 'meegenomen'. Wat de PvdA ook parten speelde, is dat Samsom niets had met 'the vision thing', waardoor nooit duidelijk werd wat de PvdA nog meer deed in het kabinet behalve de huishouding op orde brengen. Er is lacherig gedaan over Klavers geflirt met Piketty, maar het geeft in elk geval richting aan.

Potentiële kandidaten

Resteert de vraag of GroenLinks ook serieuze bewindslieden kan leveren. Het antwoord op die vraag is eigenlijk al gegeven. De namen die in 1999 werden genoemd, vallen nog steeds, en zijn met 18 jaar extra ervaring ook serieuzer te nemen. En er zijn er veel meer te noemen. We kunnen ook denken aan Klavers onderhandelingssecondant Kathalijne Buitenweg, haar partner Maarten van Poelwijk, die als wethouder van Amsterdam bestuurservaring heeft opgedaan, Andrée van Es, eveneens ex-wethouder in Amsterdam, Lot van Hooijdonk, wethouder in Utrecht en uiteraard Bram van Ojik, een geheide kandidaat voor ontwikkelingssamenwerking. Van de huidige Kamerleden kunnen ook oud-partijvoorzitter Rik Grashoff en Halsema's voormalige spindoctors Tom van der Lee en Bart Snels worden genoemd; allemaal mensen die als slim en creatief gelden. Misschien komt ook Jolande Sap weer in beeld, die wel over haar teleurstelling over de politiek heen zal zijn en onlangs bij het GroenLinks-congres weer lachend op de eerste rij zat, of Ineke van Gent, die na veertien jaar Kamerlidsmaatschap regiodirecteur bij NS werd. En wie weet komt Klaver met een verrassing, zoals de socioloog en publicist Jan-Willem Duyvendak. Het valt in ieder geval niet in te zien dat het vinden van capabele mensen voor GroenLinks moeilijker zou moeten zijn dan voor de ChristenUnie of zelfs het CDA, dat na vijf jaar 'in de woestijn' met andere namen moet komen dan de mastodonten uit het Balkenende-tijdperk.