Schoof als compromispremier in een principeloos kabinet

Nu het wetsvoorstel voor invoering van een correctief bindend referendum zich voor tweede lezing in de Eerste Kamer bevindt, rijst opnieuw de vraag: versterkt dit instrument de democratie, of ondermijnt het juist haar rechtsstatelijke fundament? Achter het beeld van het referendum als ‘veiligheidsklep’ schuilt een complexere werkelijkheid, waarin het risico van meerderheidsdenken en het verzwakken van rechtsstatelijke waarborgen niet mag worden onderschat. Wat staat er werkelijk op het spel bij deze grondwetswijziging, en hoe zou de Eerste Kamer daar recht aan kunnen doen?

Charlotte Wagenaar bespreekt in haar stuk de rol van kiezersvoorlichting bij referenda. Tegen het veelgehoorde bezwaar dat burgers onvoldoende geïnformeerd zouden zijn om een goede keuze te maken, stelt zij dat de overheid een actieve verantwoordelijkheid draagt om die kennispositie te versterken. Daarbij put zij uit zowel Nederlandse als buitenlandse voorbeelden, zoals de Zwitserse ‘Erläuterungen’ en animatievideo’s, en benadrukt ze het belang van tijdige, toegankelijke en veelzijdige informatie. Hoe ziet effectieve kiezersvoorlichting eruit – en wie moet die taak op zich nemen?

Lees verder ›

Leo Huberts analyseert de staat van de politieke integriteit in Nederland. Aan de hand van de Politieke integriteitsindex 2024 bespreekt hij welke partijen het vaakst betrokken zijn bij affaires, welke gedragingen daaraan ten grondslag liggen en waarom vooral het lokale niveau kwetsbaar blijkt. Huberts signaleert daarnaast een opvallend gebrek aan politieke aandacht voor het thema – zowel in kabinet als Kamer. Een kritische beschouwing over integriteit als voorwaarde voor vertrouwen in het openbaar bestuur.

Lees verder ›

Joop van den Berg stelt dat er geen staatsrechtelijke plicht bestaat om na een kabinetscrisis de Kamer te ontbinden en verkiezingen uit te schrijven. In deze bijdrage bespreekt hij hoe de vertrouwensregel en parlementaire conventies sinds de jaren zestig hebben geleid tot de praktijk om bij crises terug te grijpen op de kiezer – en waarom dat lang niet altijd de beste oplossing is.

Lees verder ›

Op 27 mei 2025 debatteert de Tweede Kamercommissie Binnenlandse Zaken over de contourennota constitutionele toetsing van het kabinet. Voor die gelegenheid heeft het Montesquieu Instituut een bundeling gemaakt van artikelen over het onderwerp. Deze artikelen geven een overzicht van vraagstukken die spelen rond constitutionele toetsing en het grondwettelijk hof.

In het publieke en politieke debat ligt de nadruk vaak op wie erin slaagt de politieke arena te betreden. Maar wie weet er ook in te blijven? In haar proefschrift onderzoekt Zahra Runderkamp het fenomeen van politieke uitstroom en laat zij zien waarom behoud net zo belangrijk is als instroom. Een inclusief parlement begint immers niet bij de voordeur, maar bij het creëren van een omgeving waarin iedereen kan blijven én invloed kan uitoefenen.

Lees verder ›

Zwembaden dicht, buurthuizen gesloten, sportvelden verzakt. Gemeenten raken stap voor stap het vermogen kwijt om te doen wat burgers van ze verwachten. Toch lijkt niemand zich echt zorgen te maken. De strijd over het gemeentefonds wordt weggezet als gezeur over geld. Maar wie goed kijkt, ziet dat hier niet alleen het lokale voorzieningenniveau, maar ook de democratie zélf op het spel staat.

Lees verder ›