De kabintefsormatie in vijftig stappen

De kabinetsformatie van 2010 leidde tot kritische opmerkingen: om politieke

redenen zouden de spelregels bewust zijn overtreden. Op zijn minst

zou sprake zijn geweest van ‘spelverruwing’. Voor het formeren van een

nieuw kabinet bestaan echter nauwelijks regels. In de Grondwet is slechts

bepaald dat de Koning de ministers en staatssecretarissen benoemt. Politici

beschikken daardoor in formatietijd over veel bewegingsruimte. Toch

kent het formatieproces een groot aantal (ongeschreven) conventies en

gebruiken – de een ‘dwingender’ dan de ander – die betrokkenen houvast

en structuur geven en het eindresultaat legitimeren.

In dit boek zijn deze conventies en gebruiken in de hedendaagse formatiepraktijk

voor het eerst systematisch op een rij gezet en juridisch en historisch

geanalyseerd. Hieruit ontstaat een beeld van een procedure die vanaf

het midden van de negentiende eeuw onder invloed van de politieke

omstandigheden en de tijdgeest voortdurend in ontwikkeling is geweest,

parallel aan de evolutie van het parlementair-democratische stelsel. Het

einde van die ontwikkeling is nog niet in zicht. Zo wijzigde de Tweede

Kamer in maart 2012 het eigen Reglement van Orde waardoor haar rol in

de formatie mogelijk verder toeneemt. De nabije toekomst zal het leren.