N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Een druk jaar voor het Europees Parlement
2023 is een druk jaar geweest voor het Europees Parlement(EP). Dat is niet verwonderlijk. In het laatste hele jaar voor Europese verkiezingen wilde de Europese Commissie zoveel mogelijk van haar wetgevingstrajecten afronden. In 2024 komt het werk gedeeltelijk stil te liggen door campagne en verkiezingen en door de tijdrovende selectie van een nieuwe Commissie. De leden van het EP wilden 2023 natuurlijk gebruiken om zichzelf te profileren in de aanloop naar die verkiezingen.
Wanneer je door de agenda’s van de plenaire ploegt, krijgt je een goed beeld van het vele werk dat verzet is. Maar het was - om te beginnen - niet allemaal rozengeur en zonneschijn. Het EP moest reageren op de zeer pijnlijke corruptie affaire die in 2022 aan het licht kwam.
De Belgische autoriteiten stelden vervolging in tegen onder meer een Griekse vicevoorzitter, die werd beschuldigd van het tegen betaling beschermen van onder meer Qatar tegen kritiek op mensenrechten schendingen. Begin 2023 moest het EP verzoeken om opheffing van immuniteit behandelen maar daarna gingen het aan de slag om – mede met een speciaal daarvoor opgerichte commissie – intern de regels aan te scherpen en daarmee de transparantie van het parlementaire werk te vergroten.
Veel van het werk van het EP stond in het teken van de uitvoering van de Green Deal en het ‘fit for 55’ programma. Daar komt veel wetgeving (en dus veel onderhandelen) aan te pas. Het EP hield het tempo er goed in en bereidde zich grondig voor op COP28 waarvan de afloop – eindelijk een verwijzing naar de afbouw van het gebruik van fossiele brandstoffen – tot tevredenheid stemde.
De machine haperde alleen bij de natuurherstel wet die vooral in landbouwkringen en daarmee verwante politieke families weinig populair bleek te zijn – uit angst voor een stikstof affaires. Ook lidstaten hadden bezwaren met als gevolg dat aan het eind van de rit een afgezwakt voorstel werd aanvaard – een lager hersteltempo en minder verplichtend.
De benoeming van EVP’er Hoekstra als opvolger van Timmermans ging gepaard met het gebruikelijke ritueel van een hoorzitting. Eigenlijk stond de uitkomst al vast omdat tegelijk ook een andere benoeming, maar van een sociaaldemocraat , op de agenda stond.
Verschillende malen delibereerde het parlement over uitbreidingskwesties. Het uitte onvrede over de trage gang van zaken bij de onderhandelingen en de aanpak van conflictsituaties zoals Kosovo-Servië en de wankele status van Bosnië Herzegovina.
De meerderheid blijft overigens een grote voorstander van de uitbreiding – inclusief Oekraïne, Moldavië en Georgië, maar de facto minus Turkije. Kritische geluiden ontbraken evenwel niet met zorgen over de trage hervorming van de rechtsstaat in sommige kandidaat landen. Ook de situatie in sommige EU landen zoals Polen was onderwerp van debat. Het EP werpt zich op waakhond als het gaat om burgerrechten in brede zin. Het is goed dat voor het parlement ook de risico’s van AI en het oneigenlijke gebruik van Spyware daaronder vallen.
Nu de uitbreiding – voor al om geopolitieke redenen – weer meer in het middelpunt staat, is opeens ook de kwestie van interne hervormingen weer hoog op de agenda komen te staan. Met 27 is het vaak al moeilijk tot een goed besluit te komen, hoe zal dat gaan met negen er bij.
Het EP haakte hier op aan met een uitgebreid rapport over een andere inrichting van de EU met als belangrijkste punten vaker met meerderheid besluiten, initiatief recht en medewetgever bij de lange termijn begroting voor het EP, uitbreiding van de bevoegdheden van de EU en een conventie om noodzakelijke verdragswijzigingen uit te werken. Het is nu aan de lidstaten omknopen door te hakken. Dat zal met de groeiende populistische onderstroom geen gemakkelijke klus worden – vooral niet in een verkiezingsjaar.
Meer dan welk nationaal parlement ook, agendeert het EP buitenlandpolitieke kwesties. Acute crises zoals de oorlog in Oekraïne en de oorlog in Gaza. Het EP is vierkant achter Kyiv blijven staan en keurde met grote meerderheid een extra faciliteit van 50 miljard goed. Nu elders aarzelingen te bespeuren zijn, is het van groot belang dat het EP solidair blijft.
De oorlog legt evenwel eens te meer de strategische tekortkomingen van de EU bloot. Bijvoorbeeld als het gaan om de eigen productie van munitie. Met steun van het EP heeft de Commissie op dat punt ingegrepen. Het EP ziet nauw toe op de acties ter bevordering van de strategische autonomie van de EU. Dat past in bij de nieuwe filosofie aangaande de strategische autonomie – minder afhankelijk als het gaat om grondstoffen, satellieten, defensie materieel, satellieten, chips en minder afhankelijk van met name China en de VS.
Het EP kwam met tal van voorstellen om het in 2020 door de Commissie gepresenteerde migratie pact te verbeteren, met name betrekking hebbende op de rechten van asielzoekers en de aard van hun opvang. Maar door onenigheid van de lidstaten bleek het niet mogelijk de onderhandelingen af te ronden. Het is zeer de vraag op dat in een verkiezingsjaar wel zal lukken.
Het zal ongetwijfeld wel een issue in de campagnes worden zoals dat ook geldt voor de andere thema’s waarop het EP zich in 2023 concentreerde.