N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Onvoorspelbaar, onvoorspelbaarder
Terugblik op verkiezingscampagne 2025 - 29 oktober 23:30
Het was niet de langste, het was niet de venijnigste, het was niet de meest slopende verkiezingscampagne. Als de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2025 iets kenmerkte, was het dat het de meest onvoorspelbare bleek. Zelden was een campagne tot het laatst toe zo spannend. Wie had zelfs twee weken geleden nog gedacht dat D66 de grote winnaar zou worden.
Lang van tevoren leek de verkiezingsuitslag van 29 oktober vast te staan. Wilders’ PVV zou, ondanks alles, toch weer de grootste worden. CDA’s Bontenbal maakte goede kansen om premier te worden, zijn vingers jeukten al. Timmermans en de linkse combinatie van GroenLinks-PvdA waren niet vooruit te branden. Dilan Yeşilgöz’ VVD leek in ongenade gevallen. En het D66 van Jetten kwam nauwelijks in het verhaal voor. Hoe anders schudde de kiezer de kaarten.
Er zijn tal van verklaringen. Dat begint met de meest platte: verkiezingscampagnes zijn altijd onvoorspelbaar – tja. Een andere is dat er deze keer geen buitenstaander à la Forum voor Democratie (FVD), BBB en NSC was die het politieke establishment uitdaagde, waardoor traditionele bestuurspartijen hun oude positie konden hernemen. Dat is beslist een factor van betekenis geweest.
Beslissender was waarschijnlijk de voornamelijk op televisie uitgevochten verkiezingscampagne zelf. Wilders meed tv-debatten te lang, Bontenbal maakte voor het oog van de camera een misstap, Jetten had geluk dat hij mocht meedoen en Yeşilgöz kon zich via tv terugvechten.
Meer dan ooit speelde televisie een hoofdrol in de verkiezingscampagne. Het fungeerde als het echte Kieskompas. Ook omdat zoveel Nederlanders het zo lang niet wisten. Het zal nog niet zo vaak zijn voorgekomen - onderzoek zal het moeten uitwijzen - dat kiezers zo lang geaarzeld of geweifeld hebben. Of het simpelweg heel lang niet wisten. Pas op het laatst, vermoedelijk in de laatste paar dagen, hebben veel mensen aan de hand van de vele debatten en tv-optredens hun keus gemaakt.
De kiezersmarkt is vlottender dan ooit. Dat maakt verkiezingscampagnes steeds meer onvoorspelbaar.
Of campagneleiders er maar rekening mee willen houden.
Den Haag, 29 oktober 2025