Hoe Griekenland moest inbinden

Uit de analyse van Jan Werts, correspondent van het Montesquieu Instituut in Brussel

Na een vergadermarathon van tien dagen, een krachtmeting tussen Brussel en een dwars Athene, accepteert Griekenland toch de eisen van de Eurogroep. Er komt een verlenging van het lopende steunprogramma met vier maanden. Maar deze week moet eerst blijken of de hervormingen en bezuinigingen die de Grieken nu voorstellen voor de Eurogroep wel acceptabel zijn. Dat wordt nog moeilijk.

Grexit, het opstappen van Griekenland uit de Eurozone, is even geweken. De wankelende Griekse banken waar wantrouwige beleggers en spaarders hun tegoed kwamen ophalen, kunnen weer even vooruit. Tegelijk blijft Griekenland in de greep van de daar gehate trojka (Europese Commissie, ECB en IMF) die het land al vijf jaar onder de duim houdt. Alleen de naam daarvan verandert. Vooraan spreekt men van ‘de instellingen’. Athene moet hervormingen slikken die het nooit wilde. De nieuwe Griekse regering onder leiding van de radicaal linkse Alexis Tsipras had de kiezers beloofd dat dit nooit zou gebeuren.

Elf miljard Europees geld, gereserveerd om Griekse noodlijdende banken te redden, komen voorlopig niet beschikbaar. Het door Athene beloofde schrappen van de overeenkomst die de vorige regering met Brussel had afgesproken, gaat evenmin door. ‘Wel is er nu ruimte voor de Grieken om maatregelen die zij niet langer willen, te vervangen door andere mits de uitkomst dezelfde blijft’, aldus minister Jeroen Dijsselbloem, als voorzitter van de Eurogroep. Brussel zal daarbij enige flexibiliteit betrachten, zo is toegezegd.

De Griekse minister van Financiën, Yanis Varoufakis, verdedigt het akkoord. ‘Dit is de eerste stap van een lange nieuwe tocht waarin wij voortaan onze eigen hervormingen zullen schrijven’, aldus Varoufakis. De minister gaf zo wel een eigen uitleg van het akkoord. Met eerste minister Tsipras staat hij voor de krachtproef de nederlaag aan de Griekse kiezers te verkopen. Enkele daar met fanfare beloofde tegemoetkomingen (zoals verhoging van pensioenen en het minimumloon) zijn namelijk nu van de baan. 

Lof voor Dijsselbloem

Alle onderhandelaars brachten na afloop, vrijdagavond 20 februari in Brussel, hulde aan voorzitter Dijsselbloem van de Eurogroep. Na twee dagen en een nacht onderhandelen slaagde de minister er daags tevoren in de Grieken over te halen tot verlenging van het lopende hervormingsakkoord. Meteen daarop veegde de Duitse minister van Financiën, Wolfgang Schaüble, dat idee als onvoldoende concreet van tafel. Een telefoontje van kanselier Angela Merkel met premier Tsipras trok het vastgelopen beraad vervolgens weer vlot.

Aangezien Schaüble koppig bleef, moest Dijsselbloem vrijdag hernieuwd spoedberaad starten. Daar kwamen ECB-bankpresident Mario Draghi, IMF-topvrouw Christine Lagarde, Europees monetair commissaris Pierre Moscovici in het spel. Zij hebben gedurende drie uur durend beraad de deal met de Griekse en de Duitse minister geprepareerd. Daarna kon de uitgestelde vergadering van de Eurogroep eindelijk beginnen

Grieks drama duurt nog maanden

Volgens de Belgische minister van Financiën Johan Van Overtveldt is in de Eurogroep meermalen gezegd dat het akkoord ‘slechts een eerste stap is die het vertrouwen moet herstellen’. Dit duidt er op dat de achterdocht die de Griekse regering met haar opstelling bij de partners heeft opgeroepen nog lang niet weg is.

Over vier maanden beoordelen Eurogroep, ECB en IMF of Griekenland het dan aflopende hulpprogramma voldoende heeft uitgevoerd. Zo ja, kan Griekenland dan de laatste schijf van circa 7 miljard steun krijgen. Vervolgens begint dan het beraad over een onvermijdelijk nieuw steunprogramma, bovenop de 240 miljard tot dan toe al verleend. Dit is nodig omdat de Griekse staatsschuld nog alsmaar verder oploopt naar 180 procent van het BNP in de loop van dit jaar.

Van belang is tenslotte dat dit slepende conflict met Griekenland inmiddels een belangrijke nieuwe speler kent: Rusland. 'Poetin staat te springen om de Grieken los te weken uit Europa. De banden tussen de twee landen zijn sterk: de Orthodoxe kerk en een gemeenschappelijk anti-amerikanisme, dat in Athene bij extreem links sterk is,' zegt de speechschrijver van voormalig voorzitter Herman van Rompuy, Luuk van Middelaar, in het Belgische dagblad De Tijd van 21 februari.