N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Er zijn drie opvallende kenmerken: fragmentatie, volatiliteit en impasse.
Wat de cijfers vertellen - 30 oktober 08:25
Met het vertrek van NSC en de terugkeer van 50PLUS blijft het aantal fracties in de Tweede Kamer gelijk (15), maar de grootste had in 2023 37 zetels, nu is dat 26. Acht fracties hebben vier of minder zetels.
De kiezers waren wederom zeer grillig. De 4 partijen die in 2024 de coalitie vormden, verliezen 36 zetels. Dat zijn er net zo veel als de 4 coalitiepartijen (VVD, D66, CDA en CU) in 2021 verloren. In 2017 verloren regeringspartijen VVD en PvdA samen 37 zetels.
Er zijn minstens vier partijen nodig om tot een regeringscombinatie te komen die - in ieder geval in de Tweede Kamer - over een meerderheid beschikt. Noch de combinatie D66 (26), GroenLinks-PvdA (20), CDA (18), noch D66 (26), VVD (22) en CDA (18) en evenmin D66 (26), VVD (22), CDA (18) en JA21 (9) halen een meerderheid. De winst en de (linkse) positie van D66 maken dat samenwerking met JA21 niet erg voor de hand ligt. In feite zou dan ten opzichte van Rutte IV de ChristenUnie worden ingeruild voor het rechts-populistische JA21.
Dan blijft over de combinatie D66, VVD, GroenLinks-PvdA, CDA (86). Als verliezer toetreden tot een kabinet met de VVD is voor GroenLinks-PvdA evenwel niet erg aantrekkelijk. De VVD sluit die optie bovendien (vooralsnog) uit en in de achterban is er veel verzet.
Misschien is een zo breed mogelijk minderheidskabinet in het centrum, met enige gedoogsteun nog het meest kansrijk is. De door mij voorspelde impasse lijkt zich echter af te tekenen.