Van Reybrouck: Tegen verkiezingen

Bert van den Braak is onderzoeker bij het Parlementair Documentatiecentrum van de Universiteit Leiden.

De Vlaamse auteur en cultuurhistoricus David Van Reybrouck komt in zijn boek Tegen Verkiezingen met een alternatief voor onze representatieve democratie. Van Reybrouck betoogt dat de legitimiteit daarvan steeds meer wordt aangetast. Minder mensen gaan stemmen, kiezers veranderen steeds vaker van keuze, het lidmaatschap van partijen neemt af en daardoor bepalen steeds minder mensen wie er op kandidatenlijsten komen en besluitvorming wordt steeds moeilijker.

Bovendien beperkt het houden van verkiezing de betrokkenheid van burgers bij de democratie tot het eens in de zoveel jaar een rood bolletje plaatsen op een lijst.

Inhoudsopgave van deze pagina:

1.

Loting

Van Reybrouck ziet loting als aanvullend alternatief voor onze vertegenwoordigende democratie. Loting is volgens hem een neutrale vorm om burgers te betrekken bij het bestuur. Die burgers kunnen dan in volledige vrijheid meebeslissen over besluiten. De keuze bij de loting zou geheel vrij moeten zijn, dus zonder voorselectie. Dat burgers per definitie minder goed toegerust zou zijn, ziet Van Reybrouck niet als probleem. Bovendien kunnen de uitgelotenen zich laten bijstaan door deskundigen.

Er zou wel een samenspel moeten zijn met een gekozen volksvertegenwoordiging. De 'gelote' Kamer kan als een burgerpanel fungeren. Daardoor zou een bi-representatief stelsel ontstaan, met enerzijds partijpolitici en anderzijds vrije burgers.

Wat je er ook van vindt: een originele gedachte is het zeker (al grijpt Van Reybrouck terug op historische voorbeelden uit Athene en Florence).

2.

Representativeit

Qua uitwerking zijn er echter wel de nodige haken-en-ogen. Wat is bijvoorbeelde het gewicht van de mening van (de meerderheid) van het burgerpanel, ten opzicht van die van het gekozen parlement? Dat panel kan zich per definitie niet beroepen op enige representativeit. Een parlement zoals wij dat kennen, houdt zich bovendien met allerlei (wetstechnische) details bezig, die bijvoorbeeld via amendementen in een wetsvoorstel kunnen worden verwerkt. Kamerleden laten hun stem over een wetsvoorstel soms afhangen van de vraag of dat wetsvoorstel (op detail) is aangepast.

Een door loting samengesteld burgerpanel kan daarom nooit meer zijn dan een 'vrijblijvend' advieslichaam. Zou dat nu echt het gewenste alternatief zijn voor een op zich toch niet zo slecht functionerende representatieve democratie?

Deze bijdrage verscheen in 'De Hofvijver' nr. 43, d.d. 30 juni 2014.