De hort op om de plooien glad te strijken: externe (formatie)besprekingen door de jaren heen

donderdag 16 september 2021, 17:00

DEN HAAG (PDC) - Informateur Remkes zal dit weekend de onderhandelaars van VVD, D66 en CDA ontvangen op Landgoed 'De Zwaluwenberg' in Hilversum. Dit zal voor Mark Rutte geen onbekend terrein zijn. Op het landgoed werd in 2017 namelijk een weekendlang onderhandeld tijdens de formatie van kabinet Rutte III. Tien jaar eerder, bij de formatie van Balkenende IV werd ook een weekend extern onderhandeld, maar toen in een hotel in Beetsterzwaag.

Dit zijn echter niet de enige locaties die gebruikt zijn om onderhandelingen een nieuw leven in te blazen. Na maandenlang op dezelfde plek onderhandelen hebben mensen soms behoefte aan een nieuwe omgeving. Dit kan helpen om de band tussen de individuen te versterken of om even buiten het oog van de pers te overleggen.

De hort op gaan is geen garantie voor succes, maar kan soms wel de uitweg bieden uit een schijnbaar onmogelijke impasse. Enkele voorbeelden uit het verleden.

Inhoudsopgave van deze pagina:

1.

Lange overleggen in cafés

Eén van de langstlopende externe overleggen was het Des Indes-beraad. Dit was een overleg van D66, PvdA en VVD in hotel Des Indes aan het Lange Voorhout te Den Haag. Initiatiefnemer van dit overleg was de JOVD. Het was bedoeld als plek om informeel te kunnen spreken buiten het CDA om. De drie partijen die later Kok I zouden vormen, hadden in de jaren '70 al behoefte om te spreken over zaken als abortus en euthanasie. Dit beraad is achteraf gezien als een belangrijke aanzet voor het tot stand komen van de paarse coalitie.

Een later voorbeeld van een soort gelijk overleg is het Schlemmerberaad. Dit overleg vond plaats in café Schlemmer in Den Haag. Vanaf een avond in februari 1995 kwamen hier zes CDA'ers bijeen. Eén van de deelnemers was Jan-Peter Balkenende, die op dat moment medewerker was van het wetenschappelijk bureau van het CDA. Bij dit beraad ging het over de vraag welke kant het CDA op moest. Lubbers was net een jaar weg en er was een leegte ontstaan door het massale vertrek van zijn generatie. Uiteindelijk zou Jan-Peter Balkenende in 2002 premier worden.

2.

Extern in de stad

Een beroemd voorbeeld uit de geschiedenis van 'overleggen buiten de deur' is het overleg tussen Hans Wiegel (VVD) en Dries van Agt (CDA). Toen de formatie in 1977 niet wilde lukken tussen Van Agt en Joop den Uyl (PvdA), hebben Wiegel en Van Agt samen een hapje gegeten in Restaurant 'Le Bistroquet'. Het gesprek was een belangrijk moment in de formatie. Wiegel had van te voren een fotograaf van ingelicht over het etentje, waardoor deze foto de dag daarna in op de voorpagina van Het Vrije Volk stond.

In de formatie in 2017 werd er ook samen gegeten door onderhandelaars. In het restaurant Garoeda gingen de onderhandelaars van D66 en de ChristenUnie samen aan tafel. Na het mislukken van de onderhandelingen met GroenLinks was dit de manier van Alexander Pechtold om weer toenadering te zoeken naar de ChristenUnie.

Ook buiten een formatie kan het soms handig zijn om informeel te overleggen. Tijdens de bed-bad-brood discussie, over de voorzieningen die vluchtelingen in Nederland zouden moeten krijgen, is er ook zo'n overleg geweest. Mark Rutte, Halbe Zijlstra, Lodewijk Asscher en Diederik Samsom hebben toen in een Haagse bistrot een zaal gebruikt om te overleggen tijdens een lunch.

3.

De hort op

Op meerdere momenten bleek er een behoefte om ver weg van de Haagse wereld te overleggen. In 2007 werd er overlegd in een hotel in Beetsterzwaag in Friesland. Dit was een keuze van informateur Wijffels. Vaak liggen dit soort plekken afgelegen en discreet. Hier kunnen de onderhandelaars in alle rust onderhandelen en elkaar één-op-één spreken.

Ook in 2017 is er gekozen om naar een landgoed te gaan, om eens rustig met elkaar te praten. Net als in 2021, werd in 2017 gekozen voor het landgoed van de Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht. Dit landgoed ligt in de buurt van Hilversum.

4.

Thuis op gesprek

In 2017 verzamelde de pers van het land zich voor het huis van toenmalig informateur Herman Tjeenk Willink. Hij had Jesse Klaver (GroenLinks) uitgenodigd om op gesprek te komen. Even daarna ontving hij Mark Rutte ook thuis. Hoewel beide heren niks los lieten na hun gesprek, en Tjeenk Willink zich buiten niet liet zien, is het aannemelijk dat Tjeenk Willink een lijmpoging deed na gebroken vertrouwen.

Meer dan 60 jaar eerder kwam dit ook al voor. In 1963 ontving informateur Louis Beel (KVP) de onderhandelaars aan huis. Jelle Zijlstra (ARP) deed dit in 1966 ook.

De hort op gaan is geen garantie voor succes, maar kan soms wel de uitweg bieden uit een schijnbaar onmogelijke impasse. Binnenkort zal duidelijk worden of de bijeenkomst op 'De Zwaluwenberg' de uitweg geboden heeft, waar informateur Remkes op hoopt.

Bron: Biografisch Archief PDC, AD, NRC, Trouw