De politiek of de kiezer op drift?

Woensdag 1 september 2010 om 16.30 uur

Expert seminar: Café Schlemmer, Lange Houtstraat 17, Den Haag

Plenair debat: Eerste Kamer, Binnenhof 22, Den Haag

Er is iets mis in de verhouding tussen kiezer en gekozene. Er wordt al jaren gesproken over ‘de kloof tussen volk en vertegenwoordiging’, en er worden vele verklaringen en oplossingen aangereikt vanuit verschillende perspectieven. Zo werd afgelopen jaar een probleemanalyse gepresenteerd door de Raad voor het Openbaar Bestuur.

In het voorjaar van 2010 stond deze kwestie eveneens centraal in een door het Forum voor Democratische Ontwikkeling (FDO) in samenwerking met de Rode Hoed georganiseerde debatreeks. Daaruit kwam een bont en nog sterk gefragmenteerd palet aan gedachten naar voren over de vraag hoe we in onze huidige "op drift zijnde samenleving" keuzen maken en prioriteiten stellen.

Tijdens een expertseminar op 1 september 2010 in de Eerste Kamer bracht het FDO verschillende visies in deze discussie samen. Experts gingen kritisch in op "het op drift zijn van onze samenleving".

De grote maatschappelijke veranderingen, op globaal, nationaal en individueel niveau maken het niet eenvoudig tot goede afgewogen keuzes en beslissingen te komen. Deze veranderingen spelen zo een grote rol in het verminderde vertrouwen in de politiek door de burgers. Zij identificeren zich steeds vaker met andere kaders dan de oude ideologische kaders van de gevestigde politiek en de traditionele politieke partijen.

Ook de maatschappij zelf is steeds horizontaler geworden, terwijl de politiek en het openbaar bestuur nog steeds verticaal zijn ingericht, zoals de Raad voor het Openbaar Bestuur dit jaar al constateerde. Ook de veranderingen in het openbaar bestuur, waarbij besturen met visie steeds vaker besturen als beheren is geworden. Dit alles maakt dat de burgers zich steeds minder thuis voelen in het politieke systeem.

Tegelijkertijd is het ook een tijd om na te denken over veranderingen in het politieke systeem. Zo bezien bieden deze problemen ook kansen om de democratie levend te houden en aan de eisen van een veranderende maatschappij aan te passen.

Expertseminar

In hoeverre is dit de volledige analyse? Of liggen de zaken nog minder eenvoudig? En welke kansen gaan achter deze problemen schuil? In dit kader wil het FDO van de experts graag antwoord op de volgende vragen:

Werkgroep 1. Populisme en sterk leiderschap: een reactie?

In hoeverre kan de hang van een deel van de kiezers naar populisme en sterk leiderschap worden verklaard? Hoe kunnen we daar - bezien vanuit deze verklaring(en) - dan het beste op reageren?

Werkgroep 2. Volksvertegenwoordiger vs. Uitvoerder

Valt er - zoals wel wordt gezegd - een neiging bij volksvertegenwoordigers te constateren om zich meer als uitvoerders dan als belangenbehartigers van het volk te gedragen? En zoja, moeten we daar wel of juist niet gelukkig mee zijn? En wat kunnen we eventueel doen om deze tendens te keren of juist te versterken?

Werkgroep 3. Europese invloed op de Nederlandse agenda.

In 2009 nam de Tweede Kamer een behandelingsvoorbehoud aan. Dit wil zeggen dat de Nederlandse ministers een Europees besluit op bepaalde onderwerpen pas mogen nemen wanneer het parlement zich erover uitgesproken heeft. Zo heeft de Europese politieke agenda invloed op de Nederlandse en heeft de Nederlandse agenda invloed op de Europese. De vraag is hoe deze wisselwerking is en welke andere factoren invloed uitoefenen op de agendasetting in de politiek. Het gaat met andere woorden om de botsing tussen binnenlandse Europese politieke prioriteiten en de invloed op die prioriteiten. Wat zou de reactie van de Nederlandse politiek moeten zijn? En wat doet dit met het vertrouwen in de Nederlandse politiek?