‘Kabinetsformatie gladjes van start’

Carla van Baalen over nieuwe formatieprocedure

De overschakeling naar een kabinetsformatie-nieuwe-stijl – het initiatief bij de Tweede kamer, de koningin op de achtergrond – is ‘geruisloos’ verlopen. Carla van Baalen, directeur van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis, neemt na tien dagen kabinetformatie een eerste tussenstand op. ‘Iedereen, ook tegenstanders, schikken zich vlot.’

Tegen sombere verwachtingen op het Binnenhof is de kabinetsformatie ‘gladjes uit de startblokken’ gekomen. ‘Alsof al jaren zo gaat.’ Formatie watcher Carla van Baalen, directeur van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis in Nijmegen, vindt dat ‘de zwartkijkers en andere pessimisten’ vooralsnog ongelijk hebben gekregen.

‘Natuurlijk zullen er nog best wel lastige momenten komen’, zegt professor Van Baalen, die de kabinetsformatie-nieuwe-stijl op de voet volgt. ‘Het ging van meet af aan van een leien dakje. Het verschuiven van het initiatief van de Koning naar de Tweede Kamer is geen chaos geworden, zoals gevreesd. De Tweede Kamer had er, ook dankzij scheidend Kamervoorzitter Gerdi Verbeet, goede greep op.’

Ook de koningin wordt bij de kabinetsformatie betrokken, stelt Van Baalen vast. ‘Het is duidelijk geworden dat de Kamervoorzitter – als een soort procesbeleider - de contacten met het staatshoofd onderhoudt. Die koninklijke betrokkenheid is belangrijk, het is volgens de Grondwet immers de Koning die ministers benoemt. De koningin behoeft dus niet uit de krant te lezen wie ministers worden…’

Of de Tweede Kamer op enig moment met hangende pootjes terug moet naar het paleis - iets wat tegenstanders van de nieuwe procedure vrezen - laat zich volgens professor Van Baalen niet voorspellen. ‘Maar als de onderhandelingen tussen VVD en PvdA vastlopen, verwacht ik dat de Kamer weer een verkenner aan het werk zal zetten. En die gaat doen wat tot nu toe de koningin deed als een formatiepoging misliep: consultatie van alle partijen. Op basis van diens bevindingen zal, net als met Kamp, de Kamer vervolgens bij meerderheid een of meerdere informateurs benoemen. De verkenner zal gaan overnemen wat tot dusverre op het paleis gebeurde.’

Ook uiterlijk laat de Tweede Kamer uitdrukkelijk zien de regie van de kabinetsformatie aan zich te hebben getrokken. ‘Tot nu toe gebeurde het altijd in het paleis en in het gebouw van de Eerste Kamer. Maar het informateursduo Kamp en Bos werkt vanuit de statige Stadhouderskamer van de Tweede Kamer. Zo wordt de verschuiving aan het Binnenhof zichtbaar gemaakt.’

De verschuiving naar de Tweede Kamer verloopt ‘geruisloos’, valt professor Van Baalen op. ‘Het is opvallend hoe gemakkelijk de Kamer schakelt. Iedereen, ook de tegenstanders, schikt zich vlot naar de nieuwe gang van zaken. Alsof het al jaren zo gaat…’

Den Haag/Nijmegen, september 2012