Abstracte waarden vertalen naar de concrete Haagse politieke strijd

Bij welke verkiezingen was u actief en in welke rol?

Tussen 2002 en 2008 was ik betrokken bij campagnes als (kandidaat-)Kamerlid. Voor de landelijke verkiezingen van 2006 was ik ook de voorzitter van het campagneteam. Na mijn tijd in de Tweede Kamer, in 2013, werd ik campagneleider en voorzitter van het permanente campagneteam van GroenLinks. Die functie vervulde ik tot en met het voorjaar van 2022.

In die hoedanigheid was ik betrokken bij alle verkiezingen, op alle niveaus. De eerste waren de Provinciale Statenverkiezingen van 2013, de laatste de gemeenteraadsverkiezingen van 2022. Vanaf 2015 combineerde ik deze rol met die van politiek adviseur van Jesse Klaver, die toen politiek leider van de partij werd.

Hoe zag uw rol als strateeg er toentertijd uit?

In mijn tijd bij GroenLinks waren we bezig met het opbouwen van een brede beweging. Vandaar dat we ook een permanent campagneteam hadden waarmee we constant de verbinding zochten met de maatschappij en vrijwilligers die actief wilden worden. Steeds waren we bezig met het vertalen van onze idealen naar de dagelijkse (politieke) praktijk.

Daarom werd mij gevraagd ook politiek adviseur van Klaver te worden: GroenLinks is een sterke vereniging met veel betrokkenheid van leden. Door dichtbij de politiek leider te staan, kon ik ook de verbinding tussen de fractie en de vereniging waarborgen. Ik was in die rol één dag per week aanwezig bij de fractie.

Om onze ideologie op een coherente manier uit te dragen, was ik betrokken bij het politieke handwerk. Als er op Prinsjesdag een begroting uitkwam, keek ik mee naar de onderwerpen die we konden uitlichten. Hoe konden we bijvoorbeeld een abstracte waarde als klimaat vertalen naar de concrete Haagse politieke strijd?

In de campagneperiode was mijn rol ‘zichtbaarder’ en meer pregnant, maar ook buiten campagnetijd was ik druk bezig met het onderhouden en opbouwen van de beweging. Dit kon op veel manieren; we waren een van de eerste partijen die erg actief gebruik maakten van sociale media, maar we deden ook mee aan klimaatdemonstraties en gaven onze vrijwilligers veel trainingen.

Uiteindelijk probeer je als campagneleider het beeld te creëren dat de burger, en daarmee de kiezer, van de partij heeft. Dat beeld is een optelsom van vele indrukken: van de indruk die de politiek leider maakt, tot het spandoek dat je meedraagt op een demonstratie, van een social mediapost tot de vrijwilliger die langs de deuren gaat.

Wat ziet u als uw grootste/meest opmerkelijke bijdrage aan campagnes?

In 2017 was Klaver voor het eerst lijsttrekker en ons interne motto in 2017 was: ‘We bouwen een beweging!’. Zo voelden we het ook echt. We probeerden mensen op een drietal manieren te betrekken en activeren. Allereerst waren er een snelgroeiend aantal huis-aan-huisteams, die veel deuren langsgingen en mensen spraken. Daarnaast organiseerden we ‘Meetups’, bijeenkomsten in popzalen waar mensen Klaver konden ontmoeten. Deze waren steevast uitverkocht en 80% van de aanwezigen was geen lid van de partij. Tot slot gebruikten we dus als een van de eerste partijen actief sociale media om mensen te betrekken en te activeren.

Deze combinatie van factoren bracht tienduizenden mensen op de been die bijdroegen aan ons succes. Als klap op de vuurpijl organiseerden we een week voor de verkiezingen een Meetup in de AFAS Live, waar 7.000 mensen op afkwamen. Door deze interactie met kiezers werden burgers onze spreekbuis. We gingen die verkiezingen van 4 naar 14 zetels en deze forse groei zetten we ook in de verkiezingen erna door. Helaas viel dit tijdens corona terug.

Waar ik het meest trots op ben, is dat we van 17.000 leden in 2013 naar 42.000 leden nu zijn gegaan. Ledengroei betekent het versterken van de beweging en was daarom altijd belangrijk.

Wat zijn de meest bijzondere ‘laatste dagen’ van een campagne geweest waaraan u deelnam?

Dit was toch in 2017, denkend aan die bijeenkomst in de AFAS Live. Als kleine partij kregen we enorm veel aandacht en grote media deden live verslag. We zaten echt in een flow.

De algehele sfeer werd er een van waarin we ons afvroegen ‘hoe ver gaan we komen?’. Ik weet nog dat Klaver een dag voor de verkiezingen in Amsterdam kwam en daar 300 huis-aan-huisvrijwilligers waren. Dat was een bijzonder moment. Diezelfde dag peilden we zelfs op 19 zetels. Hierdoor vielen de 14 zetels zelfs enigszins tegen, hoewel dit natuurlijk een monsteroverwinning was.

Zelf was ik relatief rustig, het ging namelijk heel goed. We handelden vanuit het vertrouwen in elkaar en de kracht van de beweging. In 2021 vond ik veel spannender. Toen hadden we het juist lastig en voelden we ons machteloos vanwege de coronabeperkingen. We konden geen beweging in de maatschappij loskrijgen; we waren het contact kwijt.

U bent pas kort weg uit de politiek, maar kunt u al een duidelijke verandering zien ten opzichte van de tijd waarin u campagneleider was?

Het draait tegenwoordig duidelijk nog meer om emotie, ophef en sensatie. Dit zie je ook terug in de talkshows. Deze waren vroeger inhoudelijker.

De rol van sociale media is ook veranderd. Het is steeds moeilijker om inhoudelijke posts een groot bereik te geven. Emotie en polarisatie voeren de boventoon. Nu gaat het steeds meer om snel scoren. Dit vind ik een groot verlies.

Nieuwe sociale mediaplatforms versterken deze ontwikkelingen. TikTok wordt bijvoorbeeld steeds belangrijker. Dit betekent ook dat je je naar de wetten van dit medium moet gaan gedragen. Het opbouwen van een beweging is lastiger geworden.

Hoe hebt u aangekeken tegen de 2025-campagne?*

Het is weer meer een ouderwetse, ideologische strijd. Dit hebben we een tijd niet meer gezien en komt de inhoud ten goede. Ik zie hiervoor een tweetal redenen.

Ten eerste is er geen dominante ideologie meer. We verlaten de idealen van het neoliberalisme steeds meer – alleen de VVD verdedigt die nog duidelijk. Andere partijen zoeken naar nieuwe ijkpunten, zelfs een partij als het CDA.

Daarnaast is er geen minister-president die meedoet aan de campagne. Er is geen gemeenschappelijke focus voor de lijsttrekkers meer. Sterker nog, er is zelfs geen duidelijke winnaar of runner-up aan te wijzen. Dit tekent de campagne.

Verder denk ik dat, hoewel je steeds meer partijen er gebruik van ziet maken, de impact van sociale media per saldo kleiner aan het worden is. Het is veel moeilijker om daar relevante informatie te verspreiden.

Deze campagne laat ook weer zien hoe moeilijk de politiek te voorspellen is. Kijk bijvoorbeeld naar wat men verwachtte na de kabinetsval. Niemand zal de vrije val van de VVD hebben voorspeld. Men had misschien ook gedacht dat de PVV meer zou moeten boeten voor de breuk. Kijk tenslotte naar het CDA van Bontenbal: dat stijgt ook niet meer, na de groei die het in de zomer al doormaakte, terwijl velen hadden verwacht dat hij kort voor de verkiezingen aan de leiding zou gaan. Het kunnen dus zomaar hele spannende laatste dagen worden.

*Dit antwoord is gegeven op donderdag 23 oktober.

Wijnand Duyvendak was tussen 2002 en 2008 Kamerlid voor GroenLinks. Daarvoor was hij campagneleider bij onder andere Milieudefensie. Tussen 2013 en 2022 was hij als campagneleider voorzitter van het permanente campagneteam van GroenLinks. Vanaf 2015 was hij tevens politiek adviseur van Jesse Klaver.