Ontspanning en stabiliteit in Berlijn

Drs. Peter Bootsma is als onderzoeker verbonden aan Universiteit Maastricht en publiceert over coalitievorming in vergelijkend perspectief.

Opvallend is dat Duitsland veel ontspannener omgaat met een minderheidspositie van het kabinet in de Bondsraad, het Duitse equivalent van de Eerste Kamer, dan Nederland dat doet. De Duitse partijen gaan er pragmatisch mee om, terwijl dit in Nederland gezien wordt als een staatsrechterlijk novum. In tegenstelling tot bij de kabinetsformaties in Nederland, lijkt het proces van regeringsvorming in Duitsland bovendien de politieke stabiliteit in het land in de hand te werken. Peter Bootsma, onderzoeker aan het Montesquieu Instituut te Maastricht, concludeert dit op basis van een vergelijkend onderzoek naar de coalitievorming in beide landen. 

Een andere opmerkelijke uitkomst is dat de naoorlogse coalitievorming in Nederland gemiddeld dubbel zo lang duurt als in Duitsland. Dit heeft te maken met dat in Duitsland het aantal mogelijke coalities beperkt is dankzij de kiesdrempel, een nieuw kabinet altijd moet beschikken over een meerderheid in de Bondsdag en er sprake is van een formatiemaand na de verkiezingen. Ook zijn Duitse politieke partijen tijdens de campagnes voorafgaand aan de verkiezingen open en duidelijk over met welke partijen zij graag een coalitie zouden willen vormen. Nederlandse politieke partijen ontwijken dit soort vragen doorgaans. 

Nederland gaat daarentegen juist weer ontspannener om met het beëindigen van een coalitie. In Duitsland wordt het uitroepen van vervroegde verkiezingen beschouwd als ‘bijzonder zwaar’ en kan het ‘eigenlijk alleen bij uitzondering worden ingeroepen, namelijk als de een Bondskanselier echt geen kans meer ziet om verder te regeren op grond van de politieke verhoudingen’, aldus Bootsma. In het naoorlogse Duitsland is dit dan ook nog maar drie keer voorgekomen, terwijl in Nederland vervroegde verkiezingen gezien worden als de normale afwikkeling van een crisis om verkiezingen mogelijk te maken. 

De bundel verschijnt op donderdag 30 oktober 2014 en wordt uitgereikt aan de deelnemers van het symposium met de zelfde naam op 30 oktober.