Columns & Analyses - Hoofdinhoud

In de Grondwet van 1983 was de nieuwigheid dat het gehele eerste hoofdstuk gewijd was aan grondrechten, en wel klassieke en sociale. Dat was als zodanig een hele verbetering. Drie aspecten maakten van deze nieuwigheid een relatief kleine innovatie.

De CDU en de SPD hebben bij de deelstaatverkiezingen in Hessen zondag flink verloren. Het is, na de verkiezingen in Beieren twee weken geleden, een nieuwe slag voor de regering van kanselier Merkel. Zij trekt daar volgens Duitse media nu consequenties uit: ze zou afzien van een nieuwe termijn als partijvoorzitter.

“De man zonder wie D66 niet meer bestond.” [1] Dagblad Trouw gebruikte grote woorden bij het afscheid van Alexander Pechtold. Bij zijn aantreden in 2006 stond D66 op nul zetels in de peilingen. De partij kenmerkte zich door interne problemen, zoals bij de val van het Kabinet-Balkenende II toen de Tweede Kamerfractie het vertrouwen in haar eigen ministers opzegde. Daarnaast was de partij zoekende naar een uniek geluid en werd er voorzichtig gesproken over opheffing. Pechtold bracht de democraten echter terug in het centrum van de macht. Met negentien zetels maakt de partij nu deel uit van Rutte III en D66 speelde een sleutelrol bij diverse begrotingsakkoorden. Zijn leiderschap toont grote gelijkenissen met het dat van een ander vrijzinnig-democratisch leider uit een ver verleden: Hendrik Pieter Marchant, leider van de Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB) tussen 1916 en 1935. Beide politiek leiders drukten een fundamentele stempel op hun partij. Wat zijn hun overeenkomsten en hoe ging de VDB verder toen Marchant opstapte? Dominant leiderschap kan een grote leegte achterlaten.

De Tweede Kamer wordt nonchalant als het om wijzigingsvoorstellen van de Grondwet gaat. Zo trok onlangs het Tweede Kamerlid Kathalijne Buitenweg (GroenLinks) het wetvoorstel tot invoering van een beperkte constitutionele toetsing in. Dit voorstel tot wijziging van de Grondwet was al in 2010 door Femke Halsema in tweede lezing bij de Tweede Kamer aanhangig gemaakt. [1] De Tweede Kamercommissie Binnenlandse Zaken corrigeerde Buitenweg onmiddellijk en vroeg de Tweede Kamer het voorstel vervallen te verklaren. Dat deed de Tweede Kamer, waarmee zij een uitspraak deed over het voorstel dat eigenlijk al bij de ontbinding van de vorige Tweede Kamer van rechtswege was vervallen.

Vijf Europese topconferenties en voor de zoveelste keer geen enkel ‘topbesluit’. In verschillende samenstellingen vergaderde de Europese Raad dagen achtereen in Brussel. Over de Brexit, de migranten, het terrorisme, noch de wankele eurozone was er enigerlei besluit. Dat komt vooral omdat drie leidende M’s: prime minister May, kanselier Merkel en president Macron geblokkeerd zitten.

Een grondwet is een paradoxaal document. Aan de ene kant heeft zij iets tijdloos, doordat zij burger- en mensenrechten bevat die geacht worden zelfs vóór de opstelling van de grondwet zelf bestaan te hebben. Aan de andere kant heeft zij iets begrensds, doordat zij één nationale staat constitueert, alleen daar geldig is, en volgens sommigen ook het nationale karakter van die staat uit moet drukken. In de Verenigde Staten wordt graag de tijdloosheid en nationaliteit van de eigen grondwet benadrukt. Tegelijk is een grondwet juist ook een product van historische padafhankelijkheid en van grensoverschrijdende beïnvloeding. Een grondwet is een levend document. De Nederlandse grondwet van 1848 – of beter, de grondwetsherziening van dat jaar – is daar een goede illustratie van. Zij vormt nog steeds de basis van het Nederlandse staatkundige en politieke bestel, maar bouwde voort op eerdere grondwetten, terwijl haar belangrijkste vormgever, de staatsrechtgeleerde en politicus Johan Rudolf Thorbecke (1798-1872), zijn inspiratie sterk in het buitenland zocht.

"Het Stabiliteits- en Groeipact zou 'groeigeoriënteerd' moeten worden geïnterpreteerd. Doen we dat niet, dan zal de voorzichtige economische opleving in de kiem worden gesmoord." Het pact, nog geen 7 jaar eerder gesloten, werd met deze woorden van de Duitse bondskanselier Schröder in 2004 voor het eerst serieus op de proef gesteld.

Door Solange Pompl en Casper van Vliet

Eurocommissaris Frans Timmermans maakte bekend dat hij in 2019 voorzitter wil worden van de Europese Commissie. Om dat te worden moet hij een aantal horden nemen. De vraag is dus: hoeveel kans maakt Timmermans en heeft hij nog een ander doel met zijn kandidatuur?

“Judgeland”: on Judges and Courts fighting back for the Polish Rule of Law

The Polish turn away from democracy, referred to by Sadurski as “anti-constitutional populist backsliding” has recently taken on a new bold and dramatic turn involving the active use of the available tools by the judges to question and address the rule of law problems in Poland. The judges seem to be fighting back hard both in Poland and beyond its borders producing a suspenseful and binge-worthy narrative.

Bij de 'ophef' over het feit dat VVD-Eerste Kamerlid Anne-Wil Duthler vóór een wetsvoorstel stemde, waarover haar bedrijf advies had uitgebracht, dringt de vraag zich op: is er een probleem? Dat overigens nog los van de vraag of zijzelf betrokken was bij die advisering.