Columns & Analyses - Hoofdinhoud

Door Arte Brueren en Bas Tadema, Rijksuniversiteit Groningen

Op 21 december 2018 is de nieuwe Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden in werking getreden. De enige wijziging ten opzichte van de vorige versie heeft betrekking op artikel 131 Grondwet. Het oude artikel luidde als volgt: “De commissaris van de Koning en de burgemeester worden bij koninklijk besluit benoemd.” De Gemeentewet en Provinciewet werkten deze bepaling verder uit. De benoemingswijzen van de commissaris van de Koning (CdK) en de burgemeester zijn nu zogezegd gedeconstitutionaliseerd, wat wil zeggen dat de benoemingswijzen niet meer door de Grondwet worden geregeld. Voortaan bepaalt de wetgever in formele zin op welke manier iemand tot het ambt burgemeester of commissaris van de Koning kan toetreden, zo blijkt uit de gewijzigde bepaling. Het nieuwe artikel 131 Grondwet luidt: “De commissaris van de Koning en de burgemeester worden aangesteld, geschorst en ontslagen op een bij de wet te bepalen wijze. Krachtens de wet kunnen nadere regels worden gesteld over de daarbij te volgen procedures.”

Europese verkiezingen, brexit, het Roemeens voorzitterschap waar veel om te doen is, onderhandelingen over de Europese meerjarenbegroting en een nieuwe Europese Commissie. Er staat in 2019 heel wat te gebeuren binnen de Europese Unie. Tegelijk gaat ook het 'gewone' werk door en heeft de huidige Europese Commissie een laatste werkprogramma om af te werken. Dit artikel geeft een kleine vooruitblik naar een jaar waarin veel staat te gebeuren. De belangrijkste gebeurtenissen en ontwikkelingen op een rijtje.

Op 23 november jongstleden zette burgemeester Halsema de inwerkingtreding van de 'Wet gedeeltelijk verbod gezichtsbedekkende kleding', die gezichtsbedekkende kleding verbiedt in het onderwijs, het openbaar vervoer, overheidsgebouwen en de zorg, op losse schroeven door te verklaren dat deze in Amsterdam niet zal worden gehandhaafd.[1] Critici vonden dat zij daarmee haar constitutionele boekje te buiten ging, omdat het niet aan de burgemeester is om zich uit te spreken over de handhaving van strafrechtelijke voorschriften.[2]

Bert van den Braak vindt het een gemiste kans van de staatscommissie dat zij geen nieuw voorstel heeft gedaan als het aankomt op de indirecte verkiezing van Eerste Kamer. De afstandelijkheid van de Eerste Kamer ten opzichte van de politiek in de Tweede Kamer is namelijk een illusie. Het terugzendrecht dat de commissie voorstelt is in principe geen slecht idee, alleen is het maar een klein stapje dat weinig doet aan het fundamentele probleem.

Gerrit Voerman ziet geen heil in het opnemen van de verenigingsplicht in de partijenwet. Hij stelt dat dit partijen teveel in een keurslijf dwingt en daarmee frustraties oproept. Ook over het voorstel van de voorkeursstem is hij niet enthousiast. Dit zal namelijk gevolgen hebben voor de cohesie van partijen en de politiek nog verder personaliseren. De voorstellen zorgen er volgens hem niet voor dat partijen versterkt worden.

Joop van den Berg boog zich over de direct gekozen formateur, welke volgens hem wél een partij zou moeten vertegenwoordigen. Daarnaast besprak hij de inefficiëntie van het decentraliseren. De oplossing ligt volgens hem in het creëren van een systematische decentralisatietoets die het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties in staat moet stellen om departementen aan te spreken wanneer zij willen decentraliseren.

Bernard Steunenberg erkent net als de Staatscommissie dat er uitdagingen liggen op het gebied van kunstmatige intelligentie en desinformatie. Een toezichthouder heeft echter niet direct zijn voorkeur, omdat deze dan expert op zijn gebied moet zijn. Volgens Steunenberg is Nederland echter nog niet zover en moet eerst worden geïnvesteerd in onderzoek. Ook doet hij twee aanbevelingen ten opzichte van het voorgestelde bindende referendum.

In zijn voordracht blijkt dat Aalt Willem Heringa voorstander is van constitutionele toetsing. Het instellen van een Constitutioneel Hof is echter te verwarrend, gezien onder andere de al bestaande mogelijkheid om te toetsen aan verdragen, en overbodig voor de enkele zaken per jaar die het zal ontvangen. Daarnaast stelt hij vragen bij de invoering van een bindend referendum. Hoe moet deze zich verhouden ten opzichte van de rol van de Eerste Kamer?

In hun artikel gaan Caspar van den Berg en Bram van Vulpen in op gemiste kansen op het gebied van regionale belangen in de nationale politiek.
Caspar van den Berg en Bram van Vulpen - De Regio (pdf)

In zijn artikel gaat hij in op de voorgestelde Wet op de overheidsorganisatie en de zelfstandige bestuursorganen (ZBO's).
Kutsal Yesilkagit - Het Zelfstandig Bestuursorgaan (pdf)