N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Democratie onder druk: veertig jaar na de kruisrakettenkwestie
Websitelancering en paneldiscussie CPG
Website parlementaire geschiedenis lange jaren tachtig online
Drie jaar geleden ging de publicatie van het CPG-boek over politiek en parlement in de jaren zeventig (Grote idealen, smalle marges) gepaard met de lancering van een nieuwe website. Het volgende deel in de CPG-boekenserie, over de kabinetten-Lubbers, is nog in de maak, maar op 10 september ging wel al de begeleidende website online. Hierop is extra verdiepend materiaal te vinden, zoals achtergrondartikelen, video’s, een heuse podcastreeks en authentiek archiefmateriaal. Op deze manier kunnen geïnteresseerden – studenten, scholieren, journalisten, liefhebbers van de parlementaire geschiedenis – al kennisnemen van het onderzoek dat door het CPG momenteel naar de politiek van de jaren tachtig wordt verricht.
Tijdens een paneldiscussie in Den Haag in het kader van het Prinsjesfestival markeerde het CPG de lancering van de nieuwe website. Onderwerp van de discussie was de kruisrakettenkwestie, hét hete hangijzer van de jaren tachtig, waarover op de nieuwe website ook informatie te vinden valt.
Na een welkomstwoord van CPG-directeur Ronald Kroeze, leidde Lubbersbiograaf Johan van Merriënboer het thema in. Als reactie op de stationering van SS-20-raketten door de Sovjet-Unie besloot de NAVO in 1979 dat er in Europa ruim vijfhonderd middellangeafstandsraketten geplaatst zouden worden. In Nederland leidde het besluit tot grote maatschappelijke beroering, inclusief twee massale demonstraties en een volkspetitionnement. Op 1 november 1985 besloot het kabinet-Lubbers na lang uitstel definitief tot plaatsing, al zorgde het INF-akkoord over het elimineren van middellangeafstandsraketten van twee jaar later ervoor dat het zover nooit zou komen.
Tijdens de paneldiscussie onder leiding van CPG-onderzoeker en buitenlandexpert Laurien Crump blikten drie toenmalige Tweede Kamerleden terug op het debat van die jaren, waarbij de website extra context verschafte aan de thema’s die werden besproken. Twee van hen waren destijds tegen plaatsing: Ina Brouwer, fractievoorzitter van de CPN, en Klaas de Vries, defensiewoordvoerder van de PvdA. Het derde panellid was toenmalige CDA-fractievoorzitter Bert de Vries, wiens fractie zich in principe achter het kabinetsbeleid schaarde, maar die ook uit acht dissidenten (‘loyalisten’) bestond.
De drie oud-politici ontleedden onder meer de verschillende dimensies van de kruisrakettendiscussie en belichtten ook de relevantie voor het heden. Bert de Vries maakte onderscheid tussen een moreel aspect, dat werd belicht door de vredesbeweging, en een machtspolitiek aspect: het feit dat de Russische SS-20’s door het Westen niet onbeantwoord konden blijven. Over de tegenwerking van de loyalisten van destijds was hij veertig jaar later laconiek: dankzij de ‘reserve’-Kamerleden van klein-christelijk rechts was er altijd een (nipte) meerderheid voor het kabinetsbeleid. Klaas de Vries verbaasde zich over het feit dat er tegenwoordig nauwelijks nog publieke verontwaardiging is over nucleaire wapens, terwijl de dreiging van een nucleaire oorlog juist lijkt toe te nemen. Ina Brouwer zei de idealen en standvastigheid van de partijen toen te missen in het huidige parlementaire debat, met name waar het gaat over het geweld van Israël in de Gazastrook. Ook was er gelegenheid voor verschillende vragen vanuit de zaal.
De kruisrakettenkwestie speelde veertig jaar geleden, maar bleek al bij al onverminderd actueel.
Verslag: Fons Meijer. Foto’s: Patrick Davelaar / Pappenheimers